Załącznik
do Uchwały Nr XXVII/161/05
Rady Gminy Hajnówka

z dnia 28 czerwca 2005r.

S T R A T E G I A

ROZWIĄZYWANIA   PROBLEMÓW   SPOŁECZNYCH

2005  -  2015

 

Wstęp

 

Nowa ustawa  z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej, która  weszła  w życie  z dniem  1 maja  2004 roku ( Dz.U.Nr 64, poz. 593)  zwiększa  zakres  zadań własnych o charakterze obowiązkowym.Zgodnie z art. 17 ust 1  pkt 1  tej ustawy  gmina  ma obowiązek  opracowania i realizacji strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym  uwzględnieniem  programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania  problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja  osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka.Opracowując strategię rozwiązywania problemów społecznych  uwzględniono  opracowanie  - „Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Hajnówka”   przyjęte  uchwałą Rady Gminy Hajnówka  w dniu   19 kwietnia 2004r Nr XV/95/04 oraz  wykorzystano  dane będące w dyspozycji  Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej  uzyskane w toku bieżącej  jego działalności. Strategia rozwiązywania  problemów społecznych zorientowana jest na rozszerzenie i pogłębienie  form pracy  socjalnej, współpracę z różnymi instytucjami zajmującymi się  pomocą społeczną  oraz instytucjami  działającymi w  obszarze polityki społecznej jak: oświata, służba  zdrowia, wymiar  sprawiedliwości.

 

ROZDZIAŁ  I.

CHARAKTERYSTYKA  GMINY  HAJNÓWKA

Gmina Hajnówka należy do powiatu hajnowskiego. Graniczy od północnego zachodu i od północy z Gminą Narew, od zachodu z Gminą Czyże, w części południowo-wschodniej z Gminą Dubicze Cerkiewne, dalej od południa granica gminy pokrywa się z granicą państwową Polski z Białorusią, od wschodu z Gminą Białowieża, a od północnego wschodu z Gminą Narewka. Gmina Hajnówka okala miasto Hajnówka, stanowiące oddzielną jednostkę administracyjną - Gminę Miejską, w którym znajduje się siedziba Urzędu Gminy Hajnówka.
Gmina Hajnówka ma powierzchnię 293,15 km² i jest zamieszkiwana przez 4451osób Gęstość zaludnienia wynosi 15,2 osoby / km² i jest ona bardzo niska przy średniej gęstości zaludnienie 31 osób / km² powiatu hajnowskiego wliczając miasto Hajnówka i 60 osobach / km² w województwie podlaskim.
Sieć osadniczą w gminie tworzy 38 miejscowości wiejskich, wchodzących w skład 25 sołectw. Największą miejscowością jest wieś Dubiny, w której mieszka 804 mieszkańców.
Mieszkańcy gminy korzystają z usług ponad lokalnych w zakresie szkolnictwa średniego, ochrony zdrowia, kultury, sportu, administracji, obsługi finansowej, ubezpieczeń i innych, zlokalizowanych w mieście Hajnówka.

 

1. Demografia Gminy Hajnówka.

Jednym z podstawowych i najważniejszych uwarunkowań rozwoju gminy jest sytuacja demograficzna, tendencje przekształceń w liczbie ludności i jej strukturze. Liczba mieszkańców Gminy Hajnówka wyniosła na koniec 2003 roku 4453 osób. Wykazuje ona od szeregu lat tendencję malejącą. W latach 1995 - 2002 liczba mieszkańców gminy zmniejszyła się o 501 osób.- średnio rocznie ubywało 71 osób. Największy ubytek ludności miał miejsce w 1998 r. Na zmniejszenie się liczby mieszkańców gminy decydujący wpływ wywierają dwa procesy: migracja i ujemny przyrost naturalny.

 

Tabela nr 1.

Ludność Gminy Hajnówka.

lata	1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002
Liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania na dzień 31.12 w tym:	4954	4870	4847	4668	4591	4577	4542	4453
Liczba mężczyzn	2474	2428	2412	2344	2293	2274	2253	2195
Liczba kobiet	2480	2442	2435	2324	2298	2303	2289	2258
Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym	1064	1040	1005	968	929	904	867	861
Liczba ludności w wieku produkcyjnym	2622	2553	2571	2487	2461	2471	2468	2344
Liczba ludności w wieku poprodukcyjnym	1268	1277	1271	1213	1201	1202	1207	1248
Liczba dzieci w wieku szkolnym	394	391	379	373	351	319	362	384
Liczba urodzin	57	49	50	45	27	39	44	37
Liczba zgonów	99	89	75	73	54	84	63	78
Przyrost naturalny	-42	-40	-25	-28	-27	-45	-19	-41
Saldo migracji	4	-44	2	-151	-50	31	-16	-48
Zmiana liczby ludności	-38	-88	-23	-179	-77	-14	-35	-89

Dane wg GUS Warszawa

Analizując tendencje i trendy w okresie od 1995 do 2002 r. można stwierdzić, że charakterystycznymi zjawiskami dla demografii Gminy Hajnówka, jak i w innych gminach wiejskich województwa podlaskiego, są:

• ujemny przyrost naturalny - liczba zgonów znacznie przewyższa liczbę narodzin,
• migracja mieszkańców poza teren gminy, szczególnie rok 1998 okazał się bardzo niekorzystny dla gminy - saldo migracji wynosiło minus 151 osób, wyjątkiem jest również rok 2000 w którym saldo migracji wynosiło plus 31 osób,
• prognozuje się, że w roku 2010 liczba mieszkańców, przy uwzględnieniu aktualnie obserwowanych tendencji, zmniejszy się do ok. 3.870 osób. Ocena regresu demograficznego dokonana w „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Hajnówka” potwierdza te prognozy, choć określa ono, że liczba ludności w roku 2010 będzie wynosiła 4.000 osób.

 

Struktura demograficzna

 

Analizując trendy zmian liczby dzieci w wieku szkolnym najniższa liczba uczniów była w roku 2000 i wynosiła 319 osób. W roku 2001 i 2002 liczba dzieci w wieku szkolnym wzrasta, co w połączeniu ze wzrostem urodzin w tych latach pozwala przypuszczać że liczba dzieci będzie utrzymywać się na w miarę stabilnym poziomie. Tym niemniej patrząc na linię trendu liczba dzieci w wieku szkolnym ma tendencje spadkowe.(wykres Nr 2).

Struktura demograficzna, uwzględniająca ekonomiczne grupy wiekowe tzn. liczbę osób w wieku nieprodukcyjnym (do 17 roku życia), wieku produkcyjnym (18 - 64 lata dla mężczyzn i 18 - 59 lat dla kobiet) oraz w wieku poprodukcyjnym (powyżej 65 roku życia dla mężczyzn i 60 lat życia dla kobiet) wskazuje spadek liczby mieszkańców w wieku przed i produkcyjnym, natomiast liczba w wieku poprodukcyjnym jest w miarę stabilna. Wykazuje to na niekorzystną tendencję ”starzenia się gminy” tak charakterystyczną dla gmin województwa podlaskiego, szczególnie dla gmin tzw. „ściany wschodniej” (wykres Nr 3).

Analizując liczbę ludności wg płci i ekonomicznych grup wiekowych należy stwierdzić, że struktura ludności wg płci jest nieprawidłowa. Nadreprezentacja mężczyzn w grupie wieku produkcyjnego wynosi 294 osoby, w tym produkcyjnego mobilnego - 152 osoby. Utrzymywanie się takiej sytuacji może w przyszłości utrudniać rozwój społeczno - gospodarczy gminy. Przewaga kobiet występująca w grupie wieku poprodukcyjnego 366 osób jest naturalnym zjawiskiem wynikającym z różnic w długości trwania życia. Przewaga liczebności mężczyzn nad kobietami w grupie wieku produkcyjno - mobilnego (18-44 lata) o 294 osoby oznacza zmniejszone szanse części młodych mężczyzn na zawarcie związku małżeńskiego na terenie gminy.

 

 

Tabela nr 2

Ludność wg płci i ekonomicznych grup wiekowych.

 

 

 

WYSZCZEGÓLNIENIE	Ogółem	Mężczyźni	Kobiety
OGÓŁEM	4494   872 2362 1414 948 1260	2226   451   1328 783 545 447	2268   421   1034 631 403 813
W wieku: Przedprodukcyjnym
Produkcyjnym:
Mobilnym
Niemobilnym
Poprodukcyjnym
Liczba osób w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym
	90	68	119

Wyniki analizy zmian wielkości podstawowych danych demograficznych w gminie oraz ocena obserwowanych zjawisk i ich konsekwencji muszą być przedmiotem corocznego monitoringu, uzupełniania i poszerzania bazy danych oraz powtórnego dokonywania szacunku prognozy, w celu wychwycenia tendencji demograficznych na terenie Gminy Hajnówka. Jest to konieczne przede wszystkim z punktu widzenia planowania inwestycji gminnych, wielkości bazy oświatowej oraz rozwoju pozostałej infrastruktury komunalnej, technicznej i społecznej.

2. Poziom wykształcenia

Dane dotyczące poziomu wykształcenie uzyskano z Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 r. Poziom wykształcenia mieszkańców Gminy Hajnówka w zależności od wieku i płci przedstawia tabela nr 3. Poziom wykształcenia uzależniony jest od wieku mieszkańców. Najniższy występuje w grupie wiekowej 65 lat i powyżej. Najlepiej sytuacja wygląda w grupie wiekowej 20 - 29 lat, w której największy odsetek posiada wykształcenie średnie. Z poniższej tabeli wynika ze poziom wykształcenia kobiet jest niższy od wykształcenia mężczyzn. Powodem tego jest fakt że w grupie wiekowej poprodukcyjnej występuje dość znaczna nadreprezentacja kobiet.

Tabela nr 3.
Wykształcenie mieszkańców Gminy Hajnówka

 

		Poziom wykształcenia
				średnie
GRUPY WIEKU PŁEĆ	Ogółem	wyższe	poli­cealne .	razem	ogólno­kształcące	zawo­dowe	zasad­nicze zawo­dowe	podsta­wowe ukoń­czone	podstawowe nieukończone i bez wykształcenia
OGÓŁEM	3908	157	80	741	216	525	770	1312	841
19 lat i mniej	391	-	-	37	25	12	18	289	46
20-29	498	44	20	213	66	147	167	53
30-39	519	43	25	143	30	113	231	73	4
40-49	595	36	24	193	46	147	203	128	11
50-59	514	20	5	100	33	67	101	258	29
60-64	265	6	#	31	9	22	25	161	40
65 lat i więcej	1126	8	4	24	7	17	25	350	711
Mężczyźni	1935	74	17	376	78	298	510	674	282
Kobiety ................	1973	83	63	365	138	227	260	638	559

 

 

 

3. Ludność niepełnosprawna

Wśród mieszkańców Gminy Hajnówka duży odsetek stanowią osoby niepełnosprawne. Według danych z Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 r. grupa ta stanowi prawie 24% populacji gminy. Rozróżnia się przy tym niepełnosprawność prawną i biologiczną.

 

Tabela nr 4

Osoby niepełnosprawne Gminy Hajnówka

 

		Poziom wykształcenia
				średnie
GRUPY WIEKU PŁEĆ	Ogółem	wyższe	poli­cealne .	razem	ogólno­kształcące	zawo­dowe	zasad­nicze zawo­dowe	podsta­wowe ukoń­czone	podstawowe nieukończone i bez wykształcenia
OGÓŁEM	3908	157	80	741	216	525	770	1312	841
19 lat i mniej	391	-	-	37	25	12	18	289	46
20-29	498	44	20	213	66	147	167	53
30-39	519	43	25	143	30	113	231	73	4
40-49	595	36	24	193	46	147	203	128	11
50-59	514	20	5	100	33	67	101	258	29
60-64	265	6	#	31	9	22	25	161	40
65 lat i więcej	1126	8	4	24	7	17	25	350	711
Mężczyźni	1935	74	17	376	78	298	510	674	282
Kobiety ................	1973	83	63	365	138	227	260	638	559

Najwięcej niepełnosprawnych osób jest w wieku poprodukcyjnym 653 osoby. Drugą liczną grupę stanowią niepełnosprawni w wieku produkcyjnym. W obu tych grupach przeważają mężczyźni. Niepełnosprawni mają niższe wykształcenie w stosunku do pozostałych mieszkańców - głównie zasadnicze zawodowe i niższe. Blisko połowa niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym jest nieczynna zawodowo.

 4. Poziom bezrobocia

Przemiany strukturalne gospodarki w latach 90 - tych skutkowały likwidacją zakładów pracy bądź ograniczeniem zatrudnienia, a w efekcie pojawienia się zjawiska bezrobocia. W gminie Hajnówka stopa bezrobocia wzrosła w latach 1990 - 1993 z 4,3% do 12,2%. W ciągu kolejnych 4 lat zmniejszyła się do poziomu 3,9%. W roku 2002 stopa bezrobocia w powiecie hajnowskim wynosiła 8,7%, a liczba bezrobotnych w gminie 206 osób. Wśród bezrobotnych było 86 kobiet. Najwięcej kobiet bezrobotnych jest w wieku do 44 lat. Jednym z czynników warunkujących dostosowanie do zmian w strukturze zatrudnienia i zmniejszenia bezrobocia jest poziom wykształcenia ludności. Największa liczba bezrobotnych jest wśród osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym i podstawowym. Niekorzystny jest również około 50% udział bezrobotnych pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy.

 

Tabela nr 5.

Bezrobotni w 2002 r.

	Ogółem	Z liczby ogółem
		Kobiety	Absolwenci	Zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładu pracy	Z prawem do zasiłku	W wieki 18 - 44 lat	Pozostający bez pracy powyżej 12 miesięcy
2000	180	75	4	10	32	147	81
2001	208	91	14	16	23	171	90
2002	206	86	13	23	28	164	95

 

W Gminie Hajnówka stopa bezrobocia na koniec grudnia 2003 r. wynosiła 7,9%. Na 2362 osoby w wieku produkcyjnym zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy było 188 bezrobotnych. Z tej grupy prawo do zasiłku posiadało tylko 25 osób. Wśród bezrobotnych było 91 kobiet - 48% ogólnej liczby bezrobotnych. Na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Hajnówce liczba bezrobotnych zarejestrowanych z terenu gminy nieznacznie się zmniejsza.

 

Tabela nr 6.

Stopa bezrobocia rejestrowanego i liczba bezrobotnych na terenie Gminy Hajnówka

Rok	2001	2002	2003
Liczba bezrobotnych na dzień 31.12	208	206	188
Stopa bezrobocia w %	8,4	8,7	7,9

W Gminie Hajnówka poziom bezrobocia rejestrowanego jest dość niski. Dotyczy to wszystkich gmin wiejskich. W rzeczywistości na terenach wiejskich panuje tzw. bezrobocie ukryte. Szacuje się że poziom bezrobocia agrarnego na terenie Gminy Hajnówka na ok. 500 osób.

 

5. Warunki i jakość życia mieszkańców.

Zabudowa mieszkaniowa

Na terenie gminy Hajnówka występują następujące rodzaje zabudowy mieszkaniowej:

·        zabudowa zagrodowa, najbardziej powszechna w zabudowie wiejskiej;
·        zabudowa jednorodzinna, której większe zespoły występują w miejscowościach położonych w pobliżu miasta,
·        zabudowa wielorodzinna, występująca w postaci 2 i 3 kondygnacyjnych bloków w Nieznanym Borze oraz na terenie byłego PGR, obecnie Zakładu Rolnego w Nowoberezowie.

W zabudowie mieszkaniowej w większości wsi duży jest udział budynków drewnianych powyżej 60 % We wsiach Chytrej, Czyżykach, Kotówce, Łozicach, Nowokorninie, Postołowie, Progalach, Rzepiskach, Topile i Trywieży w granicach 80 - 90 %. Znaczna część zabudowy drewnianej (30 - 50 % w zależności od wsi) jest w złym stanie technicznym i ma ubogie wyposażenie techniczne. Na koniec 2002 na ogólną sumę 1635 mieszkań i 4493 mieszkańców wyposażenie mieszkań w podstawowe instalacje i urządzenia było następujące:

·        wodociąg posiadało 1366 mieszkań / 4021 mieszkańców
·        ustęp - 896 mieszkań / 2893 mieszkańców,
·        łazienkę - 969 mieszkań / 3143 mieszkańców,
·        centralne ogrzewanie - 635 mieszkań / 2214 mieszkańców.

Stan ilościowy zasobów mieszkaniowych w Gminie Hajnówka oraz ich przyrost prezentują poniższe dane:

 

Tabela nr 7.

Zasoby mieszkaniowe Gminy Hajnówka.

	1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002
Liczba osób w mieszkaniach	4954	4870	4847	4668	4591	4577	4542	4493
liczba mieszkań	1795	1796	1799	1755	1758	1758	1759	1635
liczba izb	6220	6232	6248	6102	6124	6124	6131	6354
Liczba mieszkań na 1000 mieszkańców	362	370	371	376	383	384	387	367
powierzchnia użytkowa mieszkań	123713	123943	124227	121332	121.633	121.633	121847	127710
powierzchnia użytkowa mieszkania /osobę	24,5	25,5	25,6	26,0	26,5	26,6	26,8	28,4
liczba osób /1 mieszkanie	2,8	2,7	2,7	2,7	2,6	2,6	2,6	2,7
liczba osób / izbę	0,80	0,78	0,77	0,76	0,75	0,75	0,74	0,71

Z powyższych danych wynika, że ogólna liczba mieszkań w gminie ulega zmniejszeniu. Sytuacja mieszkaniowa jednak nie pogarsza się. Jest to związane ze spadkiem liczby ludności. Nasycenie mieszkaniami liczone w ilości mieszkań na 1000 mieszkańców jest mniej więcej stałe i wynosi średnio 370 mieszkań na 1000 mieszkańców. Za wystarczające nasycenie uważa się liczbę 400 mieszkań na 1000 mieszkańców. Zwiększa się powierzchnia mieszkania na osobę (wynosiła ona w 2002 r. 28,4 m²) i zmniejsza się ilość osób na 1 izbę( w 2002 r. wynosiła ona 0,71 osoby). Tendencja ta jest wynikiem budowy nowych domów o dużej powierzchni z jednoczesnym zaprzestawaniem eksploatacji starych budynków mieszkalnych. Powierzchnia terenów osiedlowych na 1 mieszkańca kształtuje się na terenie poszczególnych wsi w dość różnorodny sposób, zazwyczaj powyżej 1300 m², świadcząc o niezbyt zwartym charakterze zabudowy.

6. Oświata

Sieć szkolna w Gminie Hajnówka składa się z trzech szkół podstawowych i 1 gimnazjum. W roku szkolnym 2003/2004 do szkół uczęszcza 368 uczniów oraz 44 uczniów zerówki. Na l oddział łącznie z klasami „0” przypada 17 uczniów Budynek Szkoły  Podstawowej i Gimnazjum w Dubinach został wybudowany w latach 1990 - 2000. Jest to szkoła nowoczesna o ciekawym układzie architektonicznym z biblioteką, sala komputerową i w pełni wyposażonym zapleczem kuchennym. W chwili obecnej brak jest sali gimnastycznej i zespołu boisk sportowych. Sieć szkół podstawowych w gminie jest rozmieszczona równomiernie. Dzieci z innych wsi są dowożone 3 autobusami szkolnymi.

 

Tabela nr 8.

Szkoły podstawowe i gimnazjum gminy Hajnówka

 

 

Placówka szkolna	Stan techniczny	Stopień organizacyjny	Sala komputerowa	Sala gimnastyczna
Gimnazjum Publiczne w Dubinach	Zbudowane w 2002r Stan techniczny b. dobry	I  -  III	Tak/21	brak
Szkoła Podstawowa w Dubinach	Zbudowana  w 2002r. Stan techniczny b. dobry	0 - Vi	Tak/10	brak
Szkoła Podstawowa w Nowokorninie	Stan techniczny dobry	0 - VI	Tak/11	brak
Szkoła Podstawowa w Orzeszkowie	Stan techniczny dobry	0  - VI	Tak/6	brak

Jak zaznaczono w rozdziale omawiającym demografię Gminy Hajnówka  w ostatnim okresie liczba dzieci pozostaje na niezmienionym poziomie a wzrost liczby urodzin w latach 2000 - 2002 nie wskazuje na nagły spadek liczby uczniów. Tak więc,  ta sieć szkolna nie będzie w najbliższym czasie zmieniana. Należy dołożyć wszelkich starań aby utrzymać poziom szkół na jak najwyższym poziomie. Należy jak najszybciej wybudować salę gimnastyczną przy Gimnazjum i Szkole Podstawowej w Dubinach.

7 . Usługi nierynkowe

Teren Gminy Hajnówka rozciąga się wokół miasta Hajnówka, w której ma swoją siedzibę Powiat Hajnowski. Z tego względu miasto to pełni funkcję ośrodka obsługi ponadlokalnej w zakresie: szkolnictwa średniego, a ostatnio również wyższego, ochrony zdrowia, kultury, oraz obsługi administracyjnej dla kilkunastu gmin wchodzących w skład powiatu. Na terenie Gminy Hajnówka funkcjonują obiekty usługowe z zakresu usług podstawowych: punkty biblioteczne, agencje pocztowe, ośrodek zdrowia prowadzony przez SPZOZ w Hajnówce, boiska sportowe, szkoły podstawowe gimnazjum.
Ze względu na znaczne rozdrobnienie i rozproszenie sieci osadniczej usługi są mało dostępne dla mieszkańców zwłaszcza północno - zachodniej części gminy. W elementy usług podstawowych wyposażone są miejscowości powyżej 70 mieszkańców, a w miarę pełny podstawowy wachlarz usług wyposażone są tylko większe miejscowości, położone wokół miasta i przy ważnych szlakach komunikacyjnych. Największa jest dostępność do obiektów usług kultury. Mimo to nie posiadają one odpowiedniego standardu wyposażenia, a ponadto w większości funkcjonują sporadycznie.
Postrzeganie terenu gminy jako potencjalnego zaplecza turystycznego Puszczy Białowieskiej oraz koncentracja ludności w większych miejscowościach gminy stwarza konieczność poszerzenia oferty usług zarówno ilościowo jak i jakościowo (obiekty obsługi turystycznej, usług telekomunikacyjnych, usług sportu, kultury i innych usług o znaczeniu podstawowym).

Tablica nr 9.
Stan wyposażenia miejscowości w usługi podstawowe.

Nazwa miejscowości	Świetlica	Biblioteka	Ośrodki Zdrowia	Poczta (agencje)
Bielszczyzna		-	-	-
Borek	1	-	-	-
Borysówka			-	-
Chytra	1		-	-
Czyżyki	1		-	-
Dubicze Osoczne.			-	-
Dubiny	1	1	-	1
Dubińska Ferma			-	-
Gołankowa Sz			.	-
Kotówka	1		-	-
Lipiny	1		-	-
Łozice			-	-
Mochnate	1		-	-
Nieznany B			-	-
Nowoberezowo	1		1	1
Nowokornino	1		-	-
Nowosady	1		-	-
Orzeszkowo	1		-	1
Olchowa Kładka			-	-
Pasieczniki Duże	1		-	-
Postołowo			-	-
Progale			-	-
Przechody			-	-
Puliska			-	-
Rzepiska	1		-	-
Sawiny G			-	-
Smolany S			-	-
Sorocza Nóżka			-	-
Skryplewo			-	-
Stare Berezowo	1		-	-
Topiło			-	-
Trywieża	1		-	-
Wasilkowo			-	-
Wygoda			-	-
Zwodzieckie			-	-
Razem:	15	1	1	3

 

8. Bezpieczeństwo publiczne

Każdy mieszkaniec gminy musi mieć zapewnione bezpieczeństwo mienia i życia. Z uwagi na podział administracyjny Polski nad bezpieczeństwem mieszkańców czuwa Policja, Straż Pożarna oraz Pogotowie Ratunkowe. W związku z tym Gmina Hajnówka współpracuje w tym temacie z Powiatową Komendą Policji w Hajnówce, Powiatową Komendą Straży Pożarnej w Hajnówce oraz Samodzielnym Publicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej w Hajnówce. Gmina sama podejmuje działania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańców:

·        z zakresu ochrony przeciwpożarowej - utrzymuje jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej,
·        z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego - finansuje oświetlenie dróg na swoim terenie,
·        z zakresu ochrony zdrowia - współfinansuje utrzymanie ośrodka zdrowia w Nowoberezowie.

ROZDZIAŁ II

PROBLEMY  SPOŁECZNE  GMINY  HAJNÓWKA

 

Codziennemu życiu  mieszkańcom gminy towarzyszą  liczne problemy , które swoim  zasięgiem obejmują coraz większą  grupę  ludności i coraz młodsze pokolenie. Zmuszają  one  część społeczności  do szukania  różnych  form pomocy, w tym korzystania z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej.
W roku 2004 pomocą  objętych zostało179 rodzin tj. 655 osób.
Najczęstszymi  przyczynami kwalifikującymi do udzielenia pomocy  przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w  Hajnówce  są:

• ubóstwo
• bezrobocie
• niepełnosprawność
• bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia  gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach  niepełnych  lub wielodzietnych
• alkoholizm

 

1. Ubóstwo

  Istnieje wiele definicji ubóstwa, które  występują  w opracowaniach dotyczących biedy i niedostatku. Można tu  przytoczyć  definicje  Banku Światowego, która określa ubóstwo jako  niemożliwość osiągnięcia  minimalnego standardu życiowego. Z kolei  przyjęta w 1984r. przez Radę  Ministrów  EWG definicja ta  określiła  czym jest ubóstwo : „ ubóstwo odnosi się  do osób, rodzin lub grup osób, których środki materialne, kulturalne i socjalne  są ograniczone w takim stopniu, że poziom ich życia obniża się  poza akceptowalne  minimum w kraju zamieszkania”
Ubóstwo jest głównym powodem  przyznawania pomocy przez Gminy  Ośrodek  Pomocy Społecznej w Hajnówce i pierwszą ustawową  przesłanką, która uprawnia  do ubiegania się o świadczenia z  pomocy społecznej. W 2004r.  z powodu ubóstwa   pomocą społeczną  objęto 126 rodzin  o liczbie osób w rodzinie  422 osoby.
Zjawisko to ma  wiele przyczyn, które nie zawsze da się jasno wyodrębnić. Może  ono  być spowodowane  bezrobociem czy niepełnosprawnością, ale także  biernością  życiową i brakiem odpowiedzialności za siebie i własną  rodzinę.

2. Bezrobocie

Bezrobocie w  gminie  jest zjawiskiem , które dotyka  szerokie kręgi społeczne. Strata pracy, przejście na  zasiłek a następnie jego utrata  i potrzeba korzystania z pomocy społecznej prowadzi do ubóstwa ze wszystkimi tego konsekwencjami.  Brak pracy ma nie tylko negatywny  wpływ na ekonomiczną  funkcję rodziny, ale też  na sferę psychiki . Trudna sytuacja finansowa  gospodarstw  domowych  dotkniętych bezrobociem  wymusza także  ograniczanie wydatków  związanych z kształceniem  dzieci.
Liczba osób bezrobotnych  w gminie na koniec 2004r. wynosiła  146 osób , w tym  72 kobiety.
W 2004r.  ze świadczeń z pomocy społecznej z tytułu bezrobocia  skorzystało 62 rodziny  o liczbie osób w rodzinie - 211.
Bardzo dużym problemem jest również problem ukrytego bezrobocia. Liczba osób w wieku produkcyjnym bierna zawodowo szacowana jest na ok. 500. Liczba ta będzie powiększać się w wyniku przemian strukturalnych w rolnictwie. Cechą tej grupy społecznej również jest niski poziom wykształcenia.

 

3. Niepełnosprawność

Osoby  niepełnosprawne to  osoby posiadające   stopień  niepełnosprawności  orzeczony  przez Powiatowy  Zespół do Spraw Orzekania o  Stopniu Niepełnosprawności,  orzecznika ZUS , KRUS. Są to osoby których stan fizyczny, psychiczny i umysłowy  powoduje  trwałe lub okresowe utrudnienia , ogranicza bądź uniemożliwia  pełnienie ról i zadań społecznych na poziomie powszechnie  przyjętych  kryteriów.
Problemy osób niepełnosprawnych wiążą się głównie z ograniczonymi możliwościami zakupu  sprzętu  ułatwiającego komunikowanie się i samoobsługę oraz kosztowną  i trudno dostępną  rehabilitacją. Dużym problemem są także  bariery  architektoniczne w miejscu zamieszkania osoby niepełnosprawnej  jak i w budynkach użyteczności publicznej. Nie bez znaczenia jest  również  problematyka  edukacji  osób niepełnosprawnych od chwili urodzenia  do ukończenia  nauki w ramach  posiadanych  predyspozycji i możliwości.
W roku 2004  świadczenia pomocy społecznej z tytułu dysfunkcji  niepełnosprawności  były udzielone dla 52 rodzin .

4. Bezradność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia
           gospodarstwa domowego

Znaczna część osób  korzystających z pomocy  społecznej  to osoby, które cechuje  niezaradność  w opiece i wychowaniu  dzieci oraz w prowadzeniu  gospodarstwa domowego jak również  nieracjonalne dysponowanie budżetem domowym.
Środowisko  rodzinne jest pierwszym  środowiskiem wychowawczym w życiu  dziecka, w którym  nawiązuje ono pierwsze kontakty z innymi ludźmi i zdobywa pierwsze doświadczenia z zakresu  współżycia społecznego.
Zaburzona struktura rodziny, często spotykana  wśród świadczeniobiorców ośrodka, niekorzystne wpływa na sytuację dziecka, na jego więź z rodziną.
W wielu sytuacjach dzieci  pochodzące z tych rodzin pozostawione są  „same sobie” większość  wolnego czasu  spędzają  wśród rówieśników  na podwórku, częściej pojawiają się u nich problemy  szkolne, szukają akceptacji   wśród rówieśników , zaczynają  wagarować, uciekać z domu i popadać w konflikt z prawem.
Z tytułu  bezradności w sprawach opiekuńczo - wychowawczych  i prowadzenia  gospodarstwa domowego  w 2004r. przyznano  pomoc  dla 45  rodzin o liczbie 251 osób w tych rodzinach.

 

5. Alkoholizm

Uzależnienie od alkoholu , inaczej alkoholizm jest chorobą , która zaczyna się  i rozwija podstępnie, bez świadomości zainteresowanej osoby. Polega na niekontrolowanym piciu  napojów alkoholowych i może doprowadzić do przedwczesnej śmierci.
Z problemem  nadużywania alkoholu  pracownicy ośrodka pomocy spotykają się  od wielu lat, niepokojącym jest fakt  wzrostu  liczby osób uzależnionych od alkoholu i obniżenia wieku pierwszego z nim kontaktu. Problem nadużywania alkoholu  przez  podopiecznych jest bardzo złożony ponieważ  obok alkoholizmu występują  inne dysfunkcje, takie jak : bieda, bezrobocie,  problemy wychowawcze i zdrowotne, inne uzależnienia, wchodzenie w konflikt z prawem,  zaburzenia komunikacji  miedzy  członkami rodziny. Zjawisku nadużywania alkoholu często towarzyszy zjawisko przemocy w rodzinie. Alkoholizm jednego lub obojga rodziców  wpływa  destrukcyjnie  na prawidłowe funkcjonowanie   rodziny -  naturalnego środowiska wychowawczego  dziecka.  Rodzina staje  się przez to niewydolna  wychowawczo. Rodziny z problemem alkoholowym są  zazwyczaj  rodzinami ubogimi, a tym samym  nie są  w stanie zaspokoić  podstawowych potrzeb życiowych dziecka.
W 2004r.z tytułu  występowania alkoholizmu  w rodzinie była przyznana pomoc dla  27 rodzin .

Analizując sytuację demograficzną zostały stwierdzone następujące trendy:

• spadek liczby mieszkańców,
• proces starzenia się społeczeństwa
• duża liczba niepełnosprawnych.

W wyniku tych zmian należy liczyć się ze zwiększonym zapotrzebowaniem na pomoc ze strony gminy, zarówno rzeczową jak i finansową. Wskutek spadku liczby mieszkańców w wieku przed i produkcyjnym przy wzroście liczby emerytów i rencistów w najbliższym czasie będzie zwiększać się liczba samotnych osób (w większości kobiet) wymagających opieki. Należy więc zastanowić się nad organizowaniem domów opieki i domów spokojnej starości, tym bardziej, że od  2004 roku gmina musi współfinansować koszty utrzymania mieszkańców swojej gminy w tego typu placówkach.
Następną grupą wymagającą wsparcia są osoby niepełnosprawne, których w roku 2002 było 1075 osób. W wieku produkcyjnym jest ich 403, w tym 126 osób jest biernych zawodowo. Grupa ta charakteryzuje się niskim poziomem wykształcenia. Należy je aktywizować. Aby mogły znaleźć zatrudnienie należy stworzyć im warunki do podniesienia swoich kwalifikacji.

 

ROZDZIAŁ  III

Strategia  Rozwiązywania  Problemów Społecznych

 

 

Polityka  społeczna prowadzona  przez samorząd  gminny dąży do  zapewnienia mieszkańcom  poczucia  kompleksowej opieki nad rodziną, wspomaga najsłabszych, służy rozwiązywaniu  problemów  alkoholowych  oraz umożliwia  uczestnictwo w życiu społecznym.

 

 

Cel  strategiczny

 

Głównym  celem  jest  stworzenie warunków  osobom i rodzinom do przezwyciężenia  trudnych sytuacji życiowych , których  nie są oni w stanie pokonać,  wykorzystując  własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

Cele operacyjne

Pomoc na rzecz rodzin i środowisk dotkniętych  problemem  bezrobocia.

1. Pomoc osobom niepełnosprawnym.
2. Profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych
3. Pomoc na rzecz osób starszych
4. Pomoc rodzinom  w których występują  problemy bezradności w sprawach  opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia  gospodarstwa domowego

 

Cel operacyjny Nr 1

 

Pomoc na rzecz rodzin i środowisk dotkniętych  problemem  bezrobocia

Z przeprowadzonej analizy  przyczyn  ubiegania się o pomoc  wynika, że  najczęstszą  przesłanką  udzielania pomocy  jest bezrobocie. Przeciwdziałanie temu zjawisku  jest jednym z warunków  zmniejszenia  liczby osób  ubiegających się  o pomoc.

Kierunki działania :

1.        Praca socjalna  w celu mobilizowania podopiecznych do poszukiwania  zatrudnienia i usamodzielnienia się.
2.        Współpraca z  Powiatowym Urzędem Pracy  w zakresie  wzmocnienia  aktywnej postawy  bezrobotnych poprzez  proponowanie  prac interwencyjnych.
3.        Przeciwdziałanie  uzależnieniu  świadczeniobiorców  od instytucji   pomocy społecznej.
4.        Działania  podejmowane w celu redukowania  psychospołecznych  skutków bezrobocia ze szczelną ochroną dzieci w tych rodzinach.
5.        Działania  w zakresie budowania sieci współpracy z instytucjami działającymi w obszarze  problemu bezrobocia.
6.        Zawieranie  kontraktów socjalnych  określających  uprawnienia  i zobowiązania stron jako podstawa pracy z bezrobotnym.
7.        Udzielanie pomocy  materialnej lub w naturze  w ramach  środków  finansowych posiadanych przez  Ośrodek Pomocy Społecznej.
8.        Rozwiązywanie  problemu  bezrobocia systemowo, z uwzględnieniem  pomocy  dla  rodziny  bezrobotnego.

Cel operacyjny Nr 2

 

Pomoc osobom  niepełnosprawnym

 

Choroba i niepełnosprawność  to czynniki, które prowadzą  do pogorszenia  kondycji  finansowej każdej  rodziny  bez  względu na jej  przynależność społeczno- zawodową  i miejsce zamieszkania. Sytuacja taka, to z jednej strony ogrom  wydatków  na leczenie, rehabilitację  a z drugiej  ograniczenie dochodów - utrata pracy i renta  inwalidzka osoby niepełnosprawnej oraz ograniczenie  aktywności  zawodowej i możliwości zarobkowych innych członków  rodziny zobowiązanych do świadczeń  opiekuńczych.

Kierunki  działania:

1. Działania pracowników socjalnych w celu diagnozowania  środowiska osób niepełnosprawnych
2. Zorganizowanie grupy wolontariuszy , która   będzie wspomagać  rodziny wychowujące  niepełnosprawne  dziecko
3. Informowanie osób niepełnosprawnych  o możliwościach  uzyskania  wsparcia ze środków  PFRON ( dofinansowanie  turnusów  rehabilitacyjnych,  zakup sprzętu  ortopedycznego ,  likwidacja barier architektonicznych)
4. Pomoc  w zaopatrzeniu w sprzęt  rehabilitacyjny  i ortopedyczny
5. Stworzenie możliwości  osobom upośledzonym  umysłowo do uczestniczenia w zajęciach  terapii  psychospołecznej  i rehabilitacyjnej
6. Współpraca  z instytucjami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych
7. Poradnictwo w sprawach  dotyczących możliwości  uzyskania  stopnia niepełnosprawności  oraz  o uprawnieniach osób  niepełnosprawnych

Cel operacyjny  Nr 3

 

Profilaktyka i rozwiązywanie  problemów alkoholowych

Alkohol w naszej gminie , tak jak w większości gmin naszego regionu jest towarem łatwo dostępnym. Praktycznie można go nabyć w każdej miejscowości naszej gminy w legalnych jak i nielegalnych punktach sprzedaży . Jego wysoki stopień spożycia utrzymuje się od wielu lat. Trudno jest dokładnie oszacować ilość ludzi u których występuje problem uzależnienia od alkoholu. Osoby, które nie leczą się i nie są zarejestrowane w poradni odwykowej nie mogą być uznawane za osoby nadużywające alkoholu.
Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Hajnówce prowadzi postępowania zmierzające do orzeczenia obowiązku leczenia odwykowego wobec osób uzależnionych od alkoholu, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizują małoletnich, uchylają się od pracy albo systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny.
W roku 2004 komisja rozpatrzyła 14 wniosków w sprawie leczenia odwykowego, które wpłynęły od rodzin oraz z Komendy Powiatowej Policji w Hajnówce.
W  trzech przypadkach wystąpiono do Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim o orzeczenie zastosowania obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego.

Kierunki działań:

1. Zwiększenie dostępności   do pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu oraz ich rodzin.

1)      Przeszkolenie dwóch nauczycieli do realizacji programu profilaktycznego „Drops” lub  „Drugi Elementarz”.
2)      Dofinansowanie szkoleń, kursów dla członków GKRPA.
3)      Dofinansowanie kosztów przejazdu osób uzależnionych w terapii prowadzonej przez ośrodki poza miejscem zamieszkania.
4)      Zakup wydawnictw o tematyce uzależnień do szkół.
5)      Organizowanie spotkań motywujących do leczenia osób uzależnionych w oddziale psychiatryczno-odwykowym.
6)      Utworzenie punktu konsultacyjnego oraz jego wyposażenie.

2. Profilaktyczna działalność informacyjna i edukacyjna w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii w szczególności dla dzieci i
       młodzieży.

1)      finansowanie imprez organizowanych przez szkoły związanych z tematyką przeciwdziałania alkoholizmowi.
2)      zorganizowanie konkursu plastycznego w szkołach podstawowych ( Orzeszkowo, Nowokornino, Dubiny ) o treści przeciwdziałania alkoholizmowi.
3)      dofinansowanie akcji prowadzących zdrowy tryb życia ( profilaktyka AIDS, narkotyki, alkoholizm, przemoc ) realizowanych przez wychowawców klas w tym zakup materiałów i pomocy dydaktycznych.
4)      wczesnoedukacyjne wdrażanie elementów profilaktyki uzależnień wśród uczniów klas I-IV szkół podstawowych poprzez zakup książek, broszur i innych pomocy dydaktycznych służących temu celowi.
5)      sfinansowanie kosztów pobytu dzieci z rodzin patologicznych i zagrożonych patologią na obozach, koloniach, i innych formach wypoczynku  z programem socjoterapeutycznym w tym:
1.   kolonie organizowane przez Cerkiew Prawosławną i Kościół Katolicki,
2.   obozy sportowe dla dzieci i młodzieży,
3.   inne formy wypoczynku,
4.   sfinansowanie kosztów dowozu dzieci na kolonie obozy czy imprezy okolicznościowe,
3. Współpraca z organizacjami pozarządowymi, instytucjami i innymi podmiotami przeciwdziałającymi problemom alkoholowym.
1)      Dofinansowanie niektórych działań klubu AA w Hajnówce.
2)      Współpraca z poradnią odwykową.

Cel operacyjny  Nr 4

 

Pomoc na  rzecz osób starszych

Z analizy demograficznej wynika, iż istnieje stały wzrost  populacji osób  w wieku poprodukcyjnym. W grupie tej  oprócz problemów  dotyczących sprawności fizycznej mamy  również do czynienia  ze zmianami psychicznymi  wpływającymi na zdolność  funkcjonowania  w środowisku. Nieunikniony  proces starzenia się stwarza  konieczność  podjęcia przez  społeczeństwo wielu  zadań. Pomoc społeczna wobec osób  starszych powinna  dążyć  do jak  najdłuższego  utrzymania  osób  w  miejscu ich dotychczasowego zamieszkania. Szczególne istotne  jest stworzenie  usług opiekuńczych w miejscu  zamieszkania. Dopiero po wyczerpaniu  wszystkich  możliwości  zapewnienia opieki w środowisku, umieszczenie   osób  wymagających całodobowej opieki w zakładach opiekuńczo - leczniczych lub domach pomocy społecznej.

Kierunki działań:

1. Podejmowanie  przez pracowników socjalnych działań  zmierzających do  ułatwienia   kontaktów  z placówkami  służby zdrowia, udzielania pomocy w korzystaniu z różnych  form rehabilitacji  leczniczej
2. Promowanie aktywnego trybu życia  osób  starszych  poprzez wspieranie  różnych  form działalności
3. Rozwijanie usług pielęgnacyjnych i opiekuńczych dla osób starszych w miejscu zamieszkania
4. Uwrażliwienie  społeczności lokalnej  na potrzeby osób starszych
5. Wspieranie działalności  Domu Opieki Samarytanin opiekującego się osobami starszymi i  niepełnosprawnymi
6. Praca socjalna z rodziną w zakresie zaangażowania się  w sprawowanie  opieki  nad osobą  tego wymagającą
7. W przypadku  wyczerpania wszystkich możliwości  zapewnienia opieki w środowisku, umieszczenie  osób wymagających całodobowej opieki w  domach pomocy społecznej

Cel operacyjny  Nr 5

 

Pomoc rodzinom w których występują problemy  bezradności w sprawach  opiekuńczo - wychowawczych  i prowadzenia  gospodarstwa domowego.

Najczęściej niezaradność  rodziny w opiece  i wychowaniu  dzieci łączy  się  z innymi  dysfunkcjami, takimi jak :
- uzależnienie  od alkoholu,
- przemoc domowa,
-zaburzenia równowagi systemu rodzinnego ( bezrobocie, zgon  współmałżonka),
- problemy w pełnieniu  ról  rodzicielskich, małżeńskich, zawodowych wyrażające się m.in. w   postaci  niedojrzałości emocjonalnej, problemach we współżyciu z ludźmi, niezaradności w prowadzeniu  gospodarstwa domowego,
- problemy wychowawcze w środowisku  rodzinnym, szkolnym ujawniające się  w postaci zachowań  buntowniczych, agresywnych, łamania przez dzieci i młodzież  panujących obyczajów, norm i wartości.

Wiodącą myślą strategii pomocy rodzinie  z problemami opiekuńczo - wychowawczymi jest konieczność  systemowego podejścia do pracy z rodziną  i kompleksowego oddziaływania na nią.

Kierunki działań:

1. Praca socjalna z rodziną w  celu pobudzenia  jej aktywności w rozwiązywaniu problemów
2. Praca socjalna  polegająca  na wczesnym  diagnozowaniu zjawiska  przemocy , z zastosowaniem  procedur „Niebieskiej Karty”
3. Pomoc  krzywdzonym dzieciom  poprzez  kierowanie  spraw do sądu  o ograniczenie  bądź  odebranie władzy  rodzicielskiej
4. Zapewnienie  dzieciom i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych  ciepłego posiłku w szkole
5. Pomoc  rodzinie  w wykształceniu dzieci  -   przyznanie stypendium
6. Zorganizowanie wsparcia dla ofiar przemocy, a w szczególności praca socjalna   nad  motywacją  do zmiany sytuacji,  wspieranie w działaniu, zmniejszenie poczucia osamotnienia, udzielanie informacji  z zakresu  uprawnień prawnych i pomocy społecznej
7. Zorganizowanie  wsparcia dla dzieci  i młodzieży  dotkniętych  przemocą
8. Współpraca  z instytucjami zajmującymi się  problemami rodziny oraz  opieka nad nimi ( Szkoły, Sąd Rodzinny,  Kuratorzy zawodowi i  społeczni,  Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna,   Policja )
9. Zorganizowanie  świetlicy  socjoterapeutycznej
10. Pomoc  rzeczowa i finansowa  z uwzględnieniem   indywidualnej sytuacji rodziny

Rozdział  IV

Przebieg  realizacji strategii

Przedstawiona gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych, obejmuje teren  gminy Hajnówka. W jej realizacji  uczestniczyć  będą  mieszkańcy, instytucje  i organizacje. Cele  i zadania realizowane  będą  przy  współpracy  społeczności lokalnej ,  organizacji pozarządowych oraz  instytucji  takich jak:

• Ośrodek Pomocy Społecznej w Hajnówce
• Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Hajnówce
• Powiatowy Urząd Pracy w Hajnówce
• Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna w Hajnówce
• Szkoły podstawowe i gimnazja
• Dom Pomocy Społecznej w Białowieży
• Dom Dziecka  w Białowieży
• Parafie
• Sąd
• Policja
• Gminna Biblioteka Publiczna w Dubinach
• Gminna Komisja  Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
• Organizacje pozarządowe